wymowa: [kasta]
warianty pisowni: casta
warianty pochodne: w l.mn. kasty; przymiotnik: kastowy; podział społeczeństwa na kasty: kastowość

od portug. i hiszp. casta – rasa (zwierz.); ród, rodowód

znaczenie: kasta

1. w Indiach zamknięta grupa ludności tworząca hierarchiczną strukturę społeczeństwa, trzymająca się praw rodowych, przywilejów swego rodu;
2. grupa społeczna wyróżniająca się bogactwem, przywilejami, specjalnością zawodową itp.
3. u niektórych owadów grupa osobników różniących się od pozostałych budową i cechami fizjologicznymi przystosowanymi do pełnienia określonych funkcji.

W okresie kolonializmu rozpowszechniony był system kast kolonialnych.
W Ameryce Łacińskiej odróżniano kasty wymienione poniżej, od kasty Hiszpanów najwyżej położonych w hierarchii, po najniższą kastę czarnoskórych niewolników:

• Penisulares czyli rodowici Hiszpanie urodzeni na Płw. Iberyjskim;
• Criollo (Kreole) – mieszkańcy Ameryki Łacińskiej, wyłącznie lub w większości pochodzenia hiszpańskiego;
• Mestizos (Metysi) – ludność mieszana hiszpańsko-indiańska;
• Mulattos (Mulaci)- ludność mieszana hiszpańsko-murzyńska;
• Indianie;
• zambo – ludność mieszana Indian i Afrykańczyków;
• Afrykanie.

W Azji, a w szczególności – w Indiach kastowość społeczeństwa utrzymuje się jeszcze do czasów nam współczesnych. W XIX wieku p.n.e. rozwinęła się tam cywilizacja podbita przez Ariów. Wcześniej, przed przybyciem do Indii, społeczeństwo indoeuropejskich Ariów dzieliło się na trzy stany społeczne, tzw. varny:

• bramin (kapłan);
• kszatrija (wojownik);
• wajśja (rolnik)

Po opanowaniu Indii powstała dodatkowa, czwarta klasa społeczna, śudrów (służących).
Z czasem varny w Indiach uległy przekształceniu w kasty. System varn pozostał jeszcze tylko na Bali.
Później, aż do końca Indii Brytyjskich Hindusi uznawali pięć kast ludzi, z których cztery wywodzą się z ciała pierwszego człowieka:

• bramini – najwyższy, wywodzący się z ust, głównie kapłani i święci mężowie
• kszatrijowie – wywodzący się z ramion, wojownicy i rządcy, monarchowie
• wajśjowie – wywodzący się z ud, rolnicy, hodowcy, kupcy, rzemieślnicy
• śudrowie – ze stóp, ludność służebna (np. robotnicy rolni, księgowi)
• dalitowie (tzw. niedotykalni) – ostatnia, piąta grupa społeczna, której przynależność warnowa nie dotyczyła.

przykład zastosowania: Kasta to paradokumentalny serial o procesach w polskim sądownictwie. Prezentuje sprawy, w których zapadły wyroki kontrowersyjne, budzące wątpliwości i poczucie krzywdy. Każdy odcinek przedstawia inną historię ludzi walczących o sprawiedliwość. Ofiary systemu zgłaszają się do kancelarii, gdzie znajdują pomoc dzięki prawnikom i ich współpracownikom.
Zainaugurowany w październiku 2020 z odcinka na odcinek serial TVP stale traci oglądalność, osiągnął jednak cel indoktrynacyjny, wprowadzając ten termin do polityki i mediów PiS, jako deprecjonujący niezależne sądy.

Źródła:

• Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów p/red. prof. Jerzego Bralczyka, PWN, Warszawa 2005
• Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, wyd. IX, Wiedza Powszechna, Warszawa 1975
• M. Arcta Słownik Wyrazów Obcych, wyd. X, Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie, 1930
• varna
• kasta
• kasty w Indiach
• serial paradokumentalny „Kasta”

354 x